افزایش آنزیم‌های کبدی می‌تواند نشانه‌ای از آسیب یا استرس در بافت کبد باشد که ناشی از عوامل مختلفی مانند بیماری‌های مزمن کبدی، مصرف الکل، یا اختلالات متابولیکی است. یکی از دلایل رایج افزایش آنزیم‌های کبدی، تجمع آهن در بدن است که به نام بیماری هموکروماتوز شناخته می‌شود. در این شرایط، میزان بالای آهن می‌تواند به کبد آسیب رسانده و عملکرد آن را مختل کند. درباره ارتباط آنزیم های کبدی و فلبوتومی باید گفت، یکی از روش‌های درمانی مؤثر و مدرن برای کاهش سطح آهن و بهبود وضعیت آنزیم‌های کبدی، فلبوتومی یا خون‌گیری درمانی است. در این روش، حجم معینی از خون از بدن خارج می‌شود تا سطح آهن کاهش یابد. فلبوتومی نه‌تنها به کاهش ذخایر آهن کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود علائم مرتبط با افزایش آنزیم‌های کبدی مانند خستگی و درد مفاصل می‌شود. در ادامه به معرفی بهترین درمان افزایش آنزیم‌های کبدی یعنی فلبوتومی می‌پردازیم.
آنزیم کبدی چیست؟
آنزیم‌های کبدی پروتئین‌هایی هستند که واکنش‌های شیمیایی را در بدن شما سرعت می‌بخشند. این واکنش‌های شیمیایی شامل تولید صفرا و موادی است که به لخته شدن خون، تجزیه مواد غذایی و سموم و مبارزه با عفونت کمک می‌کند. اگر کبد شما آسیب دیده باشد، آنزیم‌هایی را در جریان خون آزاد می‌کند. در واقع اگر سطح بالایی از آنزیم‌های کبدی در خون خود دارید، آنزیم‌های کبدی شما افزایش یافته است. سطح بالای آنزیم‌های کبدی ممکن است موقتی باشد، یا ممکن است نشانه‌ای از یک وضعیت پزشکی مانند هپاتیت یا بیماری کبدی باشد. برخی داروها نیز می‌توانند باعث افزایش آنزیم های کبدی شوند. اگر این عارضه به موقع درمان نشود، ممکن است به کبد آسیب جدی وارد کند، پس باید در اسرع وقت به درمان آن پرداخته شود.
عوامل موثر بر بروز آنزیم کبدی
بیماری‌های کبدی، شرایط پزشکی، داروها و عفونت‌ها می‌توانند باعث افزایش آنزیم‌های کبدی شوند. اما در نهایت یکی از دلایل رایج بروز و افزایش آنزیم‌های کبدی تجمع بیش از حد آهن در بدن است. آهن برای زندگی ضروری است، اما اضافه بار آهن سمی و بالقوه کشنده است. کبد محل اصلی ذخیره آهن است و به ویژه در معرض آسیب ناشی از اضافه بار آهن است، به ویژه هنگامی که (مانند هموکروماتوز اولیه) آهن در سلول های کبدی تجمع می یابد. بسیاری از بیماران مبتلا به هموکروماتوز هیچ علامتی از خود نشان نمی دهند. این بیماری معمولاً در نتیجه غربالگری خانوادگی یا پس از اینکه آزمایش خون نشان دهنده سطح بالای آهن یا آنزیم های غیر طبیعی کبدی است، تشخیص داده می‌شود. همچنین افزایش سطح فریتین نیز با افزایش سطح AST/ALT و نشانگرهای غیر تهاجمی فیبروز مرتبط است. سایر علل افزایش آنزیم‌های کبدی عبارتند از:
- کمبود آنتی تریپسین آلفا-1
- سرطان
- بیماری سلیاک
- سیروز کبدی
- همولیز
- سندرم متابولیک
- بیماری تیروئید
- بیماری ویلسون
علت افزایش آنزیم های کبدی
افزایش آنزیم‌های کبدی معمولاً نشان‌دهنده آسیب یا فشار روی سلول‌های کبدی است و می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. یک دلیل افزایش بیش از حد آنزیم های کبدی، بیماری‌های کبدی مانند کبد چرب غیرالکلی است که در اثر تجمع چربی در کبد، التهاب و افزایش آنزیم‌های ALT و AST را به دنبال دارد. همچنین، عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت A، B و C نیز می‌توانند باعث آسیب به کبد و افزایش این آنزیم‌ها شوند. در موارد پیشرفته‌تر، سیروز کبدی به دلیل آسیب مداوم و طولانی‌مدت به بافت کبد، سطح آنزیم‌های کبدی را بالا می‌برد.
علاوه بر بیماری‌های کبدی، اختلالات متابولیکی مانند هموکروماتوز نیز دیگر دلیل افزایش بیش از حد آنزیم های کبدی محسوب می‌شود. در هموکروماتوز، تجمع بیش از حد آهن در بدن می‌تواند به کبد آسیب برساند. مصرف الکل، برخی داروها و سموم نیز از عوامل دیگری هستند که می‌توانند باعث افزایش موقت یا دائمی سطح آنزیم‌های کبدی شوند. در موارد خاص، بیماری‌های خودایمنی یا انسداد مجاری صفراوی نیز ممکن است نقش داشته باشند. بررسی دقیق علل زمینه‌ای و درمان مناسب می‌تواند از آسیب بیشتر به کبد جلوگیری کند. در ایران فصد فلبوتومی برای هموکروماتوز نیز انجام می‌شود.
درمان آنزیم های کبدی
درمان آنزیم های کبدی بستگی به این دارد که چه چیزی باعث افزایش آنزیم‌های کبد شما شده است. اگر پزشک فکر می‌کند که شما به بیماری کبد چرب غیر الکلی یا سندرم متابولیک مبتلا هستید، باید مراقب رژیم غذایی خود باشید، نوشیدن مشروبات الکلی را متوقف کنید، وزن خود را کاهش دهید و کلسترول خود را کنترل نمایید. اما در ادامه یکی از بهترین و مدرن‌ترین روش‌های درمان آنزیم های کبدی ناشی از تجمع آهن را شرح می‌دهیم.
فلبوتومی برای آنزیم های کبدی
فلبوتومی یا خون‌گیری درمانی یکی از روش‌های مؤثر برای مدیریت شرایطی است که باعث افزایش آنزیم‌های کبدی می‌شود، به‌ویژه در بیمارانی که از بیماری‌هایی مانند هموکروماتوز رنج می‌برند. هموکروماتوز یک اختلال متابولیکی است که در آن بدن مقدار زیادی آهن جذب کرده و این آهن در اندام‌هایی مانند کبد ذخیره می‌شود. تجمع آهن در کبد می‌تواند باعث آسیب به سلول‌های کبدی شده و منجر به افزایش سطح آنزیم‌هایALT، AST و ALKP شود.
در فلبوتومی، حجم مشخصی از خون از بدن بیمار خارج می‌شود. این عمل باعث کاهش سطح هموگلوبین و آهن بدن شده و ذخایر آهن موجود در کبد را کاهش می‌دهد. اما در عین حال به علت تزریق سرم ویتامین به طور همزمان بدن متوجه از دست رفتن خون نمی‌شود. با کاهش بار آهن کاذب، فشار بر سلول‌های کبدی کم شده و فرایند بازسازی و بهبود عملکرد طبیعی کبد آغاز می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که پس از چند دوره فلبوتومی، سطح آنزیم‌های کبدی به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد و علائم مرتبط با آسیب کبدی، مانند خستگی و درد، نیز بهبود می‌یابند. سن مناسب برای فلبوتومی را در اینجا مطالعه کنید.
تاثیر فلبوتومی بر آنزیم های کبدی
در یک پژوهش صورت گرفته نشان داده شد که فلبوتومی تأثیر مثبت و معنی‌داری بر کاهش سطح آنزیم‌های کبدی دارد. در این پژوهش، 32 بیمار (26 مرد و 6 زن) با میانگین سنی 33.7 ± 6.74 سال مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین سطح فریتین سرم در ابتدای مطالعه برابر با 434.2 ± 142.77 میلی‌گرم در دسی‌لیتر بود. پس از شش ماه از انجام فلبوتومی، میانگین آنزیم‌های کبدی شامل ALT، AST و ALKP به طور معناداری کاهش یافت. آزمون t زوجی نشان داد که این کاهش در مقایسه با مقادیر پایه، از نظر آماری بسیار معنی‌دار بود. علاوه بر کاهش آنزیم‌های کبدی، تحلیل‌های بافت‌شناسی نیز نشان داد که فلبوتومی بهبود قابل‌توجهی در وضعیت فیبروز، استئاتوز و هپاتیت ایجاد کرده است. به طور کلی، از 32 بیمار مورد مطالعه، 20 نفر در وضعیت فیبروز بهبود یافتند، در حالی که هیچ بیماری وضعیت بدتری پیدا نکرد و 12 نفر تغییری نشان ندادند. این نتایج نشان می‌دهد که فلبوتومی می‌تواند با کاهش بار آهن در بدن، آسیب‌های ناشی از تجمع آن را بهبود داده و به سلامت کبد کمک کند.
کلام نهایی
در نهایت، فلبوتومی به عنوان یک روش درمانی مؤثر برای مدیریت شرایطی که منجر به افزایش آنزیم‌های کبدی می‌شوند، به‌ویژه در مواردی مانند هموکروماتوز، نقش مهمی ایفا می‌کند. با کاهش بار آهن در بدن، این روش می‌تواند به بهبود عملکرد کبد، کاهش آسیب سلولی و ارتقای کیفیت زندگی بیماران کمک کند. با این حال، موفقیت درمان نیازمند ارزیابی منظم، پایش دقیق شاخص‌های کبدی و تنظیم مناسب دفعات خون‌گیری است. در خصوص آنزیم های کبدی و فلبوتومی این روش به عنوان درمان تحت نظارت پزشک متخصص به عنوان یکی از خدمات مرکز ایران فصد، همراه با مدیریت عوامل زمینه‌ای و رعایت توصیه‌های پزشکی، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در حفظ سلامت کبد و پیشگیری از پیشرفت بیماری‌های مرتبط داشته باشد. در مرکز ایران فصد، فصد خون برای کبد چرب و سایر بیماری‌های مرتبط با کبد نیز انجام می‌شود.